Podczas 386. Zebrania Plenarnego na Jasnej Górze Konferencja Episkopatu Polski zatwierdziła normy dotyczące ujednolicenia różnych wariantów modlitw. Przygotowany przez Komisję ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wykaz ma pomóc usunąć rozbieżności w publikowanych w różnych źródłach tekstach modlitw.
Jest dla nas bardzo ważne, żeby te formuły modlitewne, które stosujemy na co dzień, brzmiały jednakowo w różnych modlitewnikach czy w różnych zgromadzeniach liturgicznych. Teraz będziemy mieć wzorzec, do którego będzie można się odwołać
– podkreślił bp Adam Bałabuch, przewodniczący Komisji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.
Ujednolicenie dotyczy m.in. modlitwy Pozdrowienia Anielskiego, w której poprawna formuła to „Zdrowaś Maryjo” (nie „…Mario”), „błogosławionaś Ty między niewiastami” (a nie np. „błogosławiona jesteś”).
Wśród ujednoliconych formuł znalazła się także modlitwa „O mój Jezu” (fatimski akt strzelisty z modlitwy różańcowej) z formułą „dopomóż szczególnie tym, którzy najbardziej potrzebują Twojego miłosierdzia", oraz wezwanie „O Krwi i Wodo" z kultu Bożego Miłosierdzia, w której potwierdzono, jako obowiązującą formułę „...któraś wypłynęła..." (nie „wytrysnęła").
Sama św. Siostra Faustyna używa co prawda w „Dzienniczku” różnych brzmień: „wytrysła” (Dz. 83 i 309), „wytrysnęła” (Dz. 187), „wytrysłaś” (Dz. 813). Jednak w oficjalnych zatwierdzonych modlitewnikach Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia („Jezu, ufam Tobie” z r. 1993 oraz „Bóg bogaty w Miłosierdzie” z 2014 r.) używa się formy „wypłynęła” nawiązującego do biblijnej sceny przebicia serca Chrystusa i taką formę przyjęliśmy za obowiązującą
– wyjaśnił bp Bałabuch. Jak dodał, wśród ujednoliconych modlitw są także modlitwa „Aniele Boży” oraz fatimska „Modlitwa Anioła”.
Ujednolicenie polskiego brzmienia wybranych form modlitewnych, publikowanych w różnych źródłach, ma na celu korektę zauważonych rozbieżności i niedogodności oraz wprowadzenie ładu na forum wydawnictw katolickich, także w Internecie. Po przyjęciu i publikacji form ujednoliconych przez KEP normy staną się obowiązujące dla kolejnych wydań tekstów liturgicznych i innych modlitewników.
Dla użytku modlitewnego Kościół zgodnie ze swoim prawem przyjmował przez wielki formuły, które mogły nieco odchodzić od tekstu źródłowego i nadal pozostawały autentyczną interpretacją teologiczną źródła, np. mszalna formuła „Panie nie jestem godzien" czy modlitwa „Ojcze nasz”, (która w samych Ewangeliach ma niejednorodne brzmienie), a nawet formuła konsekracji eucharystycznej, która w Biblii ma cztery źródła, każde nieco odmienne.
Publikujemy pełną listę ujednoliconych tekstów i norm:
Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów KEP
Normy dotyczące ujednolicania wariantów modlitw
W niniejszym wykazie podaje się propozycję ujednolicenia brzmienia niektórych form modlitewnych, publikowanych w różnych źródłach liturgicznych; a także korekta zauważonych rozbieżności i niedogodności. Pomoże to wprowadzić ład na forum wydawnictw katolickich, także w Internecie. Po przyjęciu form ujednoliconych przez KEP, staną się one obowiązujące dla kolejnych wydań tekstów liturgicznych i innych modlitewników.
I. Ujednolicanie zatwierdzonych wariantów
1. Ojcze nasz (Modlitwa Pańska)
Proponowany wariant decydujący: wg Mszału Rzymskiego.
Objaśnienie: różne zatwierdzone i używane warianty znajdują się obecnie m.in. w Mszale i Liturgii Godzin oraz innych księgach liturgicznych oraz Katechizmie. W KKK 2579 „Złego” jest pisane wielką literą, ale należy uznać to raczej za wyjątek katechetyczny, ponieważ przeważająca teksty zarówno liturgiczne, jak biblijne, nie używają majuskuły w słowie „zły” (grecki termin „poneros” ma w tym miejscu znaczenie raczej ogólne, a nie osobowe[1]). Dodatkowo mszalny embolizm „Wybaw nas, Panie” wzmacnia interpretację w tym kluczu („od zła wszelkiego”). Stąd propozycja, aby jednak w modlitwie nie pisać „Złego” wielką literą i pozostać przy dotychczasowej tradycji liturgicznej i biblijnej. Końcowe „Amen” (KKK 2856) używane jest w formułach pozaliturgicznych, np. w Różańcu NMP lub Koronce do Bożego Miłosierdzia itp. Opuszcza się je w formułach liturgicznych, gdzie po Modlitwie Pańskiej następuje inna oracja skierowana do Boga Ojca.
Proponowana wersja ujednolicona:
Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje, przyjdź królestwo Twoje, bądź wola Twoja jako w niebie, tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. I nie wódź nas na pokuszenie, ale nas zbaw od złego. (Amen.)
2. Zdrowaś Maryjo (Pozdrowienie Anielskie)
Proponowany wariant decydujący: wg Katechizmu Kościoła Katolickiego 2676-2677.
Objaśnienie: Inny wariant (Wykaz odpustów) stosuje odmienną interpunkcję.Katechizm przed „teraz i w godzinę” podaje przecinek.
Proponowana wersja ujednolicona:
Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą. Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twojego, Jezus. Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi, teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen.
3. Królowo nieba (Regina caeli)
Proponowany wariant decydujący: brzmienie ujednolicone wg zasad ortografii i pisowni języka religijnego.
Objaśnienie: Obecnie zatwierdzone warianty (Wykaz odpustów, LG) stosują wielką literę w nowej linii po przecinku oraz różną pisownię słowa „alleluja” (wielką / małą literą). W wersji ujednoliconej bierze się pod uwagę zasadę, że zaimek „ten” (łac. quem) w przypadku osoby Chrystusa pisze się wielką literą(por. Dz 13, 37).
Proponowana wersja ujednolicona:
Królowo nieba, wesel się, alleluja,
bo Ten, któregoś nosiła, alleluja,
zmartwychpowstał, jak powiedział, alleluja.
Módl się za nami do Boga. Alleluja.
4. Pod Twoją obronę
Proponowany wariant decydujący: wg Liturgii Godzin.
Objaśnienie: Inne brzmienia (np. z księgi Egzorcyzmów, gdzie stosuje się odmienną interpunkcję i zasady stosowania wielkich liter) będą dostosowane do standardowej.
Proponowana wersja ujednolicona:
Pod Twoją obronę uciekamy się, Święta Boża Rodzicielko, naszymi prośbami racz nie gardzić w potrzebach naszych, ale od wszelakich złych przygód racz nas zawsze wybawiać, Panno chwalebna i błogosławiona. O Pani nasza, Orędowniczko nasza, Pośredniczko nasza, Pocieszycielko nasza. Z Synem swoim nas pojednaj, Synowi swojemu nas polecaj, swojemu Synowi nas oddawaj.
5. Pomnij, o Najświętsza Panno (Modlitwa św. Bernarda)
Proponowany wariant decydujący: wg Wykazu odpustów.
Objaśnienie: Inne brzmienia (np. z księgi LG i Egzorcyzmów, gdzie stosuje się odmienną interpunkcję) będą dostosowane do standardowej.
Proponowana wersja ujednolicona:
Pomnij, o Najświętsza Panno Maryjo, że nigdy nie słyszano, abyś opuściła tego, kto się do Ciebie ucieka, Twej pomocy wzywa, Ciebie o przyczynę prosi. Tą ufnością ożywiony, do Ciebie, o Panno nad pannami i Matko, biegnę, do Ciebie przychodzę, przed Tobą jako grzesznik płaczący staję. O, Matko Słowa, racz nie gardzić słowami moimi, ale usłysz je łaskawie i wysłuchaj. Amen.
6. Witaj, Królowo
Proponowany wariant decydujący: wg Wykazu odpustów.
Objaśnienie: do brzmienia z Wykazu odpustów wnosi się korektę ortograficzną w słowie „owoc” (obecnie jest pisane wielką literą, inaczej niż w Pozdrowieniu Anielskim). Inne brzmienia (np. z księgi LG i Egzorcyzmów, gdzie stosuje się odmienną interpunkcję) będą dostosowane do standardowej.
Proponowana wersja ujednolicona:
Witaj, Królowo, Matko miłosierdzia, życie, słodyczy i nadziejo nasza, witaj. Do Ciebie wołamy wygnańcy, synowie Ewy. Do Ciebie wzdychamy, jęcząc i płacząc na tym łez padole. Przeto, Orędowniczko nasza, one miłosierne oczy Twoje na nas zwróć. A Jezusa, błogosławiony owoc żywota Twojego, po tym wygnaniu nam okaż. O łaskawa, o litościwa, o słodka Panno Maryjo.
II. Inne ujednolicenia i korekty
7. Tytuł dotychczasowej Litanii do Wszystkich Świętych
Dotychczasowa nazwa „Litania do Wszystkich Świętych” nosi nazwę „Litania do Świętych” (zgodnie z tytułem łacińskim „Litaniae Sanctorum”). Taką pisownię stosuje się już w nowych wydaniach tej modlitwy. Pozostałe wydania będą ujednolicane zgodnie z nowym tytułem.
8. Tytuł litanii w obrzędzie koronacji wizerunku NMP
Przyjmuje się ujednolicony tytuł „Litania z obrzędu koronacji wizerunków Najświętszej Maryi Panny”.
9. Formuła wstępna w litaniach
We wszystkich litaniach (oprócz Litanii do Świętych) przyjmuje się standardowe brzmienie i pisownię formuły wstępnej (Kyrie eleison) oraz pisownię małą literą słowa „wszystkich” w wyrażeniu „wszystkich Świętych” (np. „Jezu, korono wszystkich Świętych” lub „Królowo wszystkich Świętych”). Ujednolicona formuła wstępna do zatwierdzonych litanii ma odtąd następującą pisownię i brzmienie:
Kyrie, eleison.
Christe, eleison.
Kyrie, eleison.
Uwaga: w Litanii do Świętych stosuje się nadal przyjętą w księgach formę polską „Panie, zmiłuj się nad nami…”.
10. Wezwanie „Módlmy się”przed oracją w litaniach
We wszystkich zatwierdzonych litaniach przed oracją końcową stosuje się wezwanie „Módlmy się”.
Objaśnienie: obecnie brakuje tego wezwania w zatwierdzonej Litanii do Najśw. Imienia Jezus oraz Litanii z obrzędu koronacji wizerunków NMP. Odtąd obowiązuje stosowanie wezwania „Módlmy się”.
11. Dodatkowa oracja w modlitwie „Anioł Pański”
Odnośnie do modlitwy końcowej, to oprócz obecnie istniejącej w Wykazie odpustów można zamiennie stosować orację z uroczystości Zwiastowania Pańskiego, zgodnie z zapisem adhortacji Marialis cultus św. Pawła VI (num. 41 przypis 109):
Boże, z Twojej woli w łonie Maryi Dziewicy odwieczne Słowo przyjęło ludzkie ciało; † spraw, abyśmy wyznając, że nasz Odkupiciel jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, * zasłużyli na udział w Jego Boskiej naturze. Który żyje i króluje na wieki wieków. Amen.
Jeśli po zatwierdzonym tekście z Wykazu odpustów dodaje się doksologię „Chwała Ojcu…” oraz „Wieczny odpoczynek”, to formułę za zmarłych należy poprzedzić specjalną formułą oddzielającą, np. „Módlmy się za zmarłych.” albo „Za zmarłych”.Odnośnie do doksologii „Chwała Ojcu”, nie ma normy dotyczącej jej powtarzania, pozostawia się to prywatnej pobożności.
12. Korekta formuły „Wieczny odpoczynek”
Obecnie zatwierdzona formuła z Wykazu odpustów zostaje zmieniona na następującą formułę ujednoliconą z racji duszpasterskich. W formule tej można stosować odmianę wyrazów odnoszących się do wielu lub jednego zmarłego / jednej zmarłej.
Wieczny odpoczynek racz im dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj im świeci. Niech odpoczywają w pokoju wiecznym. Amen.
13. Skróty stosowane w modlitwach
W tekstach wyróżnia się skrótami podział na części prowadzącego, kantorów i pozostałych obecnych. Ustala się następujący ujednolicony porządek skrótów:
/ W. = prowadzący (przewodniczący)/ wszyscy
/W. = kantor / wszyscy (skrót stosowany standardowo w Liturgii Godzin)
14. Akt strzelisty „O mój Jezu”
Przyjmuje się ujednoliconą formułę aktu strzelistego z Fatimy, stosowaną w Różańcu NMP. Formuła ujednolicona dla pożytku wiernych brzmi:
O mój Jezu, przebacz nam nasze grzechy, zachowaj nas od ognia piekielnego, zaprowadź wszystkie dusze do nieba i dopomóż szczególnie tym, którzy najbardziej potrzebują Twojego miłosierdzia.
15. Koronka do Miłosierdzia Bożego
Przyjmuje się ujednolicone brzmienie tekstów z Koronki do Miłosierdzia Bożego wg tekstu zatwierdzonego dla Archidiecezji Krakowskiej przez kard. Franciszka Macharskiego, metropolitę krakowskiego, w dniu 16 lutego 1980, potwierdzonego w oficjalnym modlitewniku „Jezu, ufam Tobie” (imprimatur w 1993 i 2016):
Ojcze Przedwieczny, ofiaruję Ci Ciało i Krew, Duszę i Bóstwo najmilszego Syna Twojego, a Pana naszego Jezusa Chrystusa, na przebłaganie za grzechy nasze i całego świata.
Dla Jego bolesnej męki miej miłosierdzie dla nas i całego świata.
Święty Boże, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami i nad całym światem.
W wersecie „Miej miłosierdzie dla nas i całego świata” (wersja dostosowana do norm języka polskiego i tak zatwierdzona) można w śpiewie stosować oryginalne brzmienie „świata całego”.
W modlitwie „O Krwi i Wodo…”, pochodzącej z Dzienniczka Św. Siostry Faustyny i mającej już w oryginale różne brzmienia (Dz 84, 187, 309, 813), a którą można odmawiać w Godzinie Miłosierdzia, także podczas odmawiania Koronki, przyjmuje się jako obowiązujące brzmienie ujednolicone według sformułowań biblijnych („wypłynęła” zamiast „wytrysnęła”, por. J 19, 34), zatwierdzone we wspomnianym modlitewniku „Jezu, ufam Tobie” i w takiej formie używanych przez Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, z majuskułą w wyrażeniu „Krwi i Wodo” (ze względu na kult do Krwi Chrystusa oraz na majuskułę w słowie „Tobie”):
O Krwi i Wodo, któraś wypłynęła z Najświętszego Serca Jezusowego jako zdrój Miłosierdzia dla nas – ufam Tobie.
16. uzupełnienie formuł końcowych Litanii loretańskiej „ad libitum”
W Litanii Loretańskiej przyjmuje się możliwość używania tradycyjnych formuł końcowych dostosowanych do okresu liturgicznego, na podstawie zatwierdzonego przez Kongregację Kultu Bożego w 1963 r. tekstu z „Collectio Rituum” oraz Wykazu odpustów. Oprócz aktualnie używanego wersetu „Módl się za nami, Święta Boża Rodzicielko…” i modlitwy „Wszechmogący Boże” (lub „Łaskę Twoją”) można stosować w modlitwie także poniższe warianty (dostosowane do brzmienia aktualnego Mszału):
W okresie Adwentu
Anioł Pański zwiastował Pannie Maryi.
I poczęła z Ducha Świętego.
Módlmy się. Boże, z Twojej woli za zwiastowaniem anielskim odwieczne Słowo przyjęło ludzkie ciało w łonie Najświętszej Maryi Panny, † spraw, aby wspomagało nas wstawiennictwo Dziewicy, * w której Boże macierzyństwo głęboko wierzymy. Przez Chrystusa, Pana naszego. W. Amen.
W okresie Narodzenia Pańskiego
Po porodzeniu, Panno, nienaruszoną zostałaś.
Bogurodzico, przyczyń się za nami.
Módlmy się. Boże, Ty przez dziewicze macierzyństwo Najświętszej Maryi Panny obdarzyłeś ludzi łaską wiecznego zbawienia, † spraw, abyśmy doznawali orędownictwa Tej, * przez którą otrzymaliśmy Twojego Syna, Dawcę życia wiecznego. Który z Tobą żyje na wszystkie wieki wieków. W. Amen.
W Okresie Wielkanocy
Raduj się i wesel, Panno Maryjo, alleluja.
Bo zmartwychwstał Pan prawdziwie, alleluja.
Módlmy się. Boże, Ty przez zmartwychwstanie Twojego Syna, naszego Pana, Jezusa Chrystusa, przywróciłeś radość światu, † spraw, abyśmy przez Jego Matkę, Dziewicę Maryję, * osiągnęli szczęście życia wiecznego. Przez Chrystusa, Pana naszego. W. Amen.
17. Norma dotycząca łamania tekstu
Księgi liturgiczne podają różne formy łamania tekstu modlitw. Łamanie tekstu i układ linii nie należą do elementów istotnych, dlatego wydawcy mogą je stosować zgodnie z potrzebą, np. w wielu liniach dla łatwiejszej recytacji lub w tekście ciągłym dla zaoszczędzenia miejsca w druku.
[1]„Wybaw nas ode złego” pojawia się tylko w Mateusza 6, 13. U Mateusza „poneros” pojawia się 3 razy w kontekście osobowego zła, w większości przypadków oznacza sytuacje od której ktoś może doznać zła, krzywdy. Może stać za nimi osobowe zło, ale to zawężenie znaczenia. Komentatorzy dopuszczają osobowe zło ale się do niego nie ograniczają.
